Coraz więcej par dotyka problem bezpłodności. Światowa Organizacja Zdrowia uznała niepłodność za chorobę społeczną, która dotyczy 13-15% par. Przyczyn tego zjawiska jest wiele m.in. środowisko fizyczne, społeczne i pracy, uwarunkowania genetyczne oraz opieka medyczna, ale coraz więcej uwagi skupia się nad stylem życia. Nieprawidłowa dieta oraz zbyt niska lub zbyt wysoka masa ciała są czynnikami, które mogą utrudniać parom zajście w ciążę.
Jak zatem powinno wyglądać żywienie par starających się o dziecko? Radzi Pani Katarzyna Bracka-Łacina doradca żywieniowy z Centrum Dietetycznym Nutri-Med .
Większość produktów, które jemy i pijemy jest nośnikiem wartości energetycznej dla organizmu, czyli potocznie kalorii oraz wartości odżywczej m.in. białek, tłuszczy i węglowodanów oraz witamin i składników mineralnych. Bardzo ważne są jednak proporcje pomiędzy tymi składnikami. 50-55% całodziennej energii powinna pochodzić z węglowodanów – głównie złożonych, 25% z tłuszczy, a ok. 15-20% z białek. W badaniach naukowych wykazano, że jakość węglowodanów, proporcje białka roślinnego do zwierzęcego oraz rodzaj kwasów tłuszczowych są ważnymi czynnikami wpływającymi na płodność zarówno kobiet jak i mężczyzn.
Białko może być pochodzenia zwierzęcego (mięso, przetwory mięsne, ryby i owoce morza, mleko i jego przetwory, jajka) oraz roślinnego (nasiona roślin strączkowych, zboża, orzechy). Dla organizmu korzystniejsze jest gdy w diecie przeważa białko roślinne nad zwierzęcym. Warto więc co najmniej raz w tygodniu zdecydować się na obiad, w którym miejsce mięsa zajmie fasolka szparagowa lub soczewica i inne rośliny strączkowe oraz ryby. Mięso natomiast powinniśmy wybierać chude.
Tłuszcze są najbardziej energetycznym składnikiem żywności. Większość z nich jest widoczna dla naszego oka np. masło, margaryny czy oleje, ale również mogą być składnikami produktów. Tłuszcze ukryte występują natomiast w batonach, czekoladzie, ciastkach, ciastach, zupach w proszku, frytkach, chipsach, żywności typu fast-food. Na etykietach często można znaleźć je pod inną nazwą w składzie „tłuszcze utwardzone”, „oleje częściowo utwardzone”, „oleje uwodornione”. W margarynach twardych nazywają się „izomerami trans”. Należy się ich wystrzegać, ponieważ nie tylko mają ogólny negatywny wpływ na zdrowie, ale podnoszą ryzyko niepłodności (u kobiet związanych z problemami owulacji lub endometriozy, natomiast u mężczyzn z gorszą jakością nasienia). Należy ograniczać spożycie tłustych przetworów mięsnych, wędlin czy czerwonego mięsa, które zawierają sporo cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych. Dobroczynny wpływ na zdrowie mają natomiast kwasy tłuszczowe nienasycone, a szczególne omega 3 i omega 6 obecne w olejach, rybach i orzechach.
Szczególnie ważne dla kobiet starających się o dziecko jest spożycie półtłustych produktów mlecznych. Spożywanie odtłuszczonych produktów może zaburzać gospodarkę hormonalna kobiet, ponieważ w małym stopniu wchłania się witamina D, która jest związkiem steroidowym wpływającym na płodność. Jej niedobór może obniżać poziom estrogenów i progesteronu na rzecz męskich hormonów płciowych. Naukowcy z dziedziny żywienia dowodzą, że włączenie do jadłospisu kobiet 3 i więcej szklanek mleka pełnotłustego zmniejsza ryzyko niepłodności o 70% w porównaniu z kobietami niespożywającymi mleka.
Węglowodany oddziałują na stężenie glukozy i insuliny we krwi. Podwyższona insulina oddziałowujes pośrednio na funkcjonowanie jajników. Kobiety, które mają w swojej diecie zbyt wysoki udział węglowodanów (a szczególnie słodyczy, słodkich napojów, wysoko przetworzonych i oczyszczonych produktów) mogą mieć zakłóconą równowagę hormonalną odpowiedzialną za płodność. Cukry w nadmiarze przekształcają się w tkankę zapasową- czyli tłuszcz, co również skutkuje nadmierną masą ciała, która w przypadku obu płci zwiększa ryzyko niepłodności. Pary planujące potomstwo powinny wybierać produkty o niskim IG (Index Glikemiczny), czyli takie, które powoli podnoszą stężenie insuliny we krwi i dostarczają organizmowi energii wolniej, ale na dłużej. Do tych produktów należą: „grube” kasze, brązowy lub dziki ryż, makarony z pełnego ziarna, razowe pieczywo, pełnoziarniste płatki śniadaniowe oraz warzywa i większość owoców.
Przeciwutleniacze są to związki, które redukują wolne rodniki i zwalczają stres oksydacyjny. Wiele z nich ma swoje znaczenie w układzie rozrodczym kobiet i mężczyzn. Witamina C (owoce i warzywa) może zapobiegać przedwczesnym poronieniom u kobiet, natomiast u mężczyzn wpływa na poprawę jakości nasienia. Niedobory witaminy E (oleje, migdały, jaja, orzechy, zielone warzywa) mogą być przyczyną zaburzeń owulacji u kobiet. W przypadku leczenia męskiej niepłodności witamina E jest również ważna, ponieważ zmniejsza stres oksydacyjny i przewlekły stan zapalny poprawiając tym samym funkcje nasienia. Stres oksydacyjny może być spowodowany nie tylko małym spożyciem warzyw i owoców bogatych w przeciwutleniacze, ale również spożyciem dużych ilości alkoholu (dopuszczalna dawka to 25g/dobę), paleniem tytoniu oraz dietą bogatą w tłuszcze trans.
Cynk (mięso, mleko, jaja, pełnoziarniste pieczywo, orzechy) również należy do grupy przeciwutleniaczy i jest ważnym minerałem z punktu widzenia leczenia niepłodności zarówno męskiej jak i żeńskiej. U kobiet wpływa na prawidłowy cykl menstruacyjny oraz na owulację. Niedobór cynku ogranicza wzrost płodu, zwiększa ryzyko poronień, powikłań oraz wad rozwojowych u płodu. Natomiast u mężczyzn omawiany mikroelement wpływa m.in. na jakość nasienia oraz syntezę testosteronu.
W przypadku kobiet ważną rolę odgrywają witaminy z grupy B, a w szczególności witamina B6 (mięso, ryby, warzywa skrobiowe) i B12 (mięso), a także kwas foliowy (ciemnozielone warzywa), który kobieta powinna suplementować już wówczas gdy planuje ciąże. Niedobór kwasu foliowego pośrednio może m.in. prowadzić do powikłań ciążowych, zahamowanym rozwojem płodu, poronieniem, wadami cewy nerwowej dziecka. Wpływ na prawidłowy rozwój cewy nerwowej płodu ma również żelazo. Anemia z powodu niedoboru żelaza jest w czasie ciąży niebezpieczna, ponieważ zwiększa się ryzyko przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Najbogatszym i najlepiej przyswajalnym źródłem żelaza jest mięso, ryby i jajka. Szczególnie ważnym minerałem dla kobiet jest magnez (kakao, kasza gryczana, rośliny strączkowe, orzechy, płatki owsiane), którego niedobory wiążą się ze zbyt niskim stężeniem progesteronu i większym ryzykiem poronień. Przy stresującym trybie życia i piciem dużych ilości kawy warto suplementować się magnezem lub pić wody mineralne o dużym nasyceniu tego minerału.
Pary starające się o dziecko powinny zmienić swój styl życia, a przede wszystkim zadbać o zdrową, dobrze zbilansowaną i urozmaiconą dietę, bogatą w ryby, rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory oraz chude mięso i jaja. Dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo zajścia w ciążę oraz urodzenie zdrowego dziecka.
